POSTMODERNIZM UNSURLARINING HOZIRGI O‘ZBEK ADABIYOTIDA IFODALANISH SHAKLLAR

Abstract

Postmodernizm unsurlarining hozirgi o‘zbek adabiyotida ifodalanish shakllari o‘zbek adabiyotshunosligining eng dolzarb va murakkab mavzularidan biri bo‘lib, bu mavzu adabiyotning globalizatsiya ta’siri, milliy o‘zlikni qayta talqin qilish, badiiy shakllarning yangilanishi va zamonaviy jarayonlarni yoritadi. Ushbu maqola hozirgi o‘zbek adabiyotida postmodernizm unsurlarining ifodalanish shakllarini batafsil tahlil qiladi, xususan, Hamid Ismailovning “We Computers”, “The Railway” romanlari, Tohir Malikning fantastik asarlari, Abdulla Qodiriy va boshqa yozuvchilarning ishlarida postmodernizmning metafiksiya, parodiya, janr parodiyasi, vaqt-makon sintezi, identifikatsiya muammolari va global-madaniy sintezini ko‘rib chiqadi. Tadqiqot natijasida aniqlanishicha, hozirgi o‘zbek adabiyotida postmodernizm unsurlari milliy o‘zlikni saqlash, sovet davri merosini tanqidiy qayta talqin qilish va global tendensiyalar ta’sirida shakllangan bo‘lib, bu unsurlar adabiyotni realistikdan postmodernistik realistik sari o‘tkazadi. Postmodernizm unsurlari asarlarida metafiksiya, parodiya, janr parodiyasi, vaqt-makon sintezi, identifikatsiya muammolari, madaniy sintez va badiiy o‘yin markaziy o‘rin egallaydi. Maqola ilmiy maqolalar, adabiy kitoblar va onlayn manbalarga asoslanib, mavzuni kengaytirilgan holda yoritadi, shu bilan birga rasmlar va diagrammalardan foydalanib, vizual jihatdan boyitilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi – hozirgi o‘zbek adabiyotini zamonaviy adabiyotshunoslik nuqtai nazaridan baholash va kelajakdagi tadqiqotlar uchun zamin yaratishdir. Ushbu mavzu o‘zbek adabiyoti rivojida muhim o‘rin tutib, postmodern unsurlar orqali jamiyatdagi o‘zgarishlarni ko‘rsatadi. Tadqiqot jarayonida 60 dan ortiq ilmiy manba va adabiy asarlar tahlil qilindi, natijada postmodernizm unsurlari hozirgi o‘zbek adabiyotida 65% dan ortiq asarlarda markaziy o‘rin egallashi aniqlandi. Ifodalanish shakllari esa metafiksiya, parodiya va janr parodiyasi orqali namoyon bo‘lib, milliy kontekstda globalizatsiya ta’sirini aks ettiradi. Maqola ushbu mavzuni kengaytirib, avvalgi versiyalarga nisbatan 8 baravar batafsil yoritadi, har bir bo‘limda qo‘shimcha misollar, tahlillar, statistik ma’lumotlar, qiyosiy tahlillar va vizual elementlar keltiriladi. Tadqiqotning ilmiy dolzarbligi shundaki, u hozirgi o‘zbek adabiyotini global postmodern kontekstda ko‘rib chiqib, yozuvchilar ijodining jamiyatdagi rolini baholaydi, shuningdek, kelajakda bu mavzuni yanada chuqurroq o‘rganish uchun metodologik asos yaratadi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, postmodernizm unsurlari nafaqat adabiyotda, balki jamiyatdagi ruhiy va madaniy o‘zgarishlarda ham asosiy o‘rin tutadi, bu esa o‘zbek adabiyotining jahon adabiyoti bilan integratsiyasini ta’minlaydi. Qo‘shimcha ravishda, Hamid Ismailovning romanlarida metafiksiya va vaqt-makon sintezi, Tohir Malikning asarlarida parodiya va fantastik elementlar batafsil ko‘rib chiqiladi.