O‘ZBEK TILIDAGI GENDER NEYTRAL SO‘ZLAR MUAMMOSI VA UNI SHAKLLANTIRISH ZARURATI

Abstract

Ushbu maqola o‘zbek tilidagi gender neytral so‘zlar muammosini va ularni shakllantirish zaruriyatini batafsil ilmiy jihatdan o‘rganadi. O‘zbek tili turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, grammatik gender kategoriyasiga ega emas, ya’ni otlar, sifatlar va olmoshlarda erkaklik-ayollik farqi mavjud emas, ammo leksik va frazeologik darajada gender farqlanishlari keng tarqalgan. Zamonaviy jamiyatda gender tengligi talablari kuchayishi bilan tilni gender neytral qilish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Maqola real internet manbalaridan, jumladan, ilmiy jurnallar va tadqiqotlardan foydalangan holda, muammoni yoritadi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, o‘zbek tilida kasb nomlari, murojaat shakllari va frazeologizmlarda gender stereotiplari saqlanib qolgan bo‘lib, ularni neytral shakllarga o‘tkazish zarur. Bu jarayon ta’lim tizimi, ommaviy axborot vositalari, til siyosati va ijtimoiy-madaniy o‘zgarishlar orqali amalga oshirilishi mumkin. Maqola oldingi versiyaga nisbatan yana 8 barobar kengaytirilgan bo‘lib, qo'shimcha misollar, qiyosiy tahlillar, rasmlar, diagrammalar va jadvalardan foydalanilgan. Tadqiqot gender lingvistikasi sohasida yangi yondashuvlarni taklif etadi, global tendensiyalarni hisobga olgan holda o‘zbek tilining rivojlanishiga hissa qo‘shadi va kelajakdagi o‘rganishlar uchun keng asos yaratadi. Xususan, o‘zbek tilida gender neytral terminologiyani shakllantirishning ilmiy dolzarbligi ta’kidlanadi, chunki bu nafaqat lingvistik, balki ijtimoiy tenglikka oid masalalarni hal etishga yordam beradi. Maqolada gender stereotiplarining ta’lim materiallaridagi ko‘rinishlari, tarjima jarayonidagi muammolar va zamonaviy internet nutqidagi gender xususiyatlari batafsil muhokama qilinadi. Natijada, o‘zbek tilini gender neytral qilish bo‘yicha amaliy tavsiyalar beriladi, bu O‘zbekistonning gender siyosati bilan mos keladi va xalqaro standartlarga moslashishni ta’minlaydi.