Buxoro madrasalari tarixi
Keywords:
Kalit so’zlar: Buxoro, madrasa, ilm-ma’rifat, Mir Arab, Shayboniylar, fiqh, mantiq, tarixiy yodgorlik, o‘rta asrlar ta’limi, diniy-ma’rifiy markaz, Beruniy, Bartold, Xalidov, islomiy ta’lim, Buxoro xonligi.Abstract
Annotatsiya: Ushbu maqolada Buxoro shahridagi madrasalarning tarixi, ularning diniy, ilmiy va madaniy hayotdagi o‘rni chuqur ilmiy tahlil qilinadi. Buxoro qadimdan musulmon Sharqining yirik ilm-ma’rifat markazlaridan biri bo‘lib, bu mavqe asosan uning madrasalari orqali shakllangan. IX–X asrlardan boshlab Buxoro madrasalari diniy ta’lim bilan bir qatorda falsafa, mantiq, astronomiya, tibbiyot, adabiyot kabi dunyoviy fanlarni ham o‘rgatgan. Samaniylar davrida boshlangan ilmiy-ma’rifiy harakatlar Shayboniylar va Buxoro xonligi davrida yuksak cho‘qqiga chiqdi. Mir Arab, Abdulazizxon, Ko‘kal-dosh, Modarixon, Ulug‘bek madrasalari nafaqat ilm maskani, balki me’moriy yodgorlik sifatida ham tarixiy ahamiyatga ega. Maqolada D. Alimova, V. V. Bartold, A. R. Xalidov kabi olimlar fikrlariga tayanib, bu madrasalarning o‘rta asrlar ta’lim tizimidagi o‘rni, ularning estetik va diniy qadriyatlarga qo‘shgan hissasi tahlil etiladi. Shuningdek, sovet davridagi tazyiqlar, mustaqillik yillarida madrasalarning qayta tiklanishi va ularning zamonaviy ma’naviy-ma’rifiy hayotdagi ahamiyati haqida ham so‘z yuritiladi. Ushbu tadqiqot Buxoro madrasalarini Sharq ilmiy merosining ajralmas qismi sifatida baholash imkonini beradi.
References
1. Narshaxiy. Tarixi Buxoro. – Toshkent: Fan, 1966.
2. Alimova D. O‘rta asrlar Buxoro madaniyati va ta’lim tizimi. – Toshkent: Ma’naviyat, 2002.
3. Bartold V. V. Turkestan v epokhu mongolskogo nashestviya. – Moskva: Nauka, 1963.
4. Xalidov A. R. Islom madaniy merosi va Buxoro madrasalari. – Toshkent: O‘zbekiston Milliy ensiklopediyasi, 1999.
5. Qayumov A. Buxoro obidalari va ularning tarixi. – Toshkent: Fan, 1982.
6. Islomov M. Buxoro xonligi madaniy hayoti. – Buxoro, 2001.
7. Albaum L. I. Arxitektura Buxary. – Moskva: Vostokovedenie, 1976.
8. Bobojonov Sh. Buxoro madrasalari: tarix va taraqqiyot. – Samarqand: Registon, 2015.
9. UNESCO. Historic Centre of Bukhara. – Paris: World Heritage Centre, 1993.
