ALISHER NAVOIY ASARLARIGA TUZILGAN AYRIM LUG’ATLAR IZOHI
Keywords:
O‘zbek lug‘atshunosligi, Alisher Navoiy, “Badoyi‘ ul-lug‘at”, “Abushqa”, “Kelurnoma”, “Sangloh”, “Muntakhab al-lug‘at”, Nazar Ali Sayyid, Muhammad Ya’qub Chingiy, Mirzo Mehdiхon, Muhammad Rizo Хoksor, tarixiy lug‘atlar, leksikografiya.Abstract
Mazkur maqolada o‘zbek lug‘atshunosligi tarixining XV–XIX asrlarga oid bosqichlari tahlil qilinadi. Xususan, bu davrda yaratilgan “Badoyi‘ ul-lug‘at”, “Abushqa”, “Navoi asarlari lug‘ati”, “Kelurnoma”, “Sangloh” va “Muntakhab al-lug‘at” kabi muhim asarlarning tuzilishi, leksik tarkibi, so‘zlarni joylashtirish tamoyillari hamda mazmuniy xususiyatlari o‘rganiladi. Ushbu lug‘atlar Alisher Navoiy, Lutfiy, Husayn Boyqaro, Zahiriddin Muhammad Bobur kabi adiblarning asarlari asosida yaratilgan bo‘lib, ular o‘z davri o‘zbek leksikografiyasining shakllanishi va taraqqiyotida muhim o‘rin tutadi. Maqolada shuningdek, Mirzo Mehdiхon, Muhammad Ya’qub Chingiy, Nazar Ali Sayyid va Muhammad Rizo Хoksor singari allomalarning ilmiy merosi tahliliy yondashuv asosida yoritilgan.
References
1. Турсунов У., Ўринбоев Б. Ўзбек адабий тили тарихи. – Тошкент: Ўқитувчи, 1982.
2. Умаров Э. Янги аниқланган Навоий луғати // Ўзбек тили ва адабиёти, 2009.
3. Мухаммад Якуб Чинги. Келурнома. – Ташкент: Фан, 1982.
4. Самойлович А.Н. Персидский турколог XVIII в Мехдихан // Известия общества обследования и изучения Азербайджана. – Баку, 1927.
5. Умаров З.А. Грамматика староузбекского языка «Мабани ул-луғат» Мира Мухамедхана. Автореф. канд. дисс. – Ташкент, 1967.
6. Мухиддинова К. «Санглах» Мирзы Мухаммеда Мехдихана. Автореф. канд. дисс. – Ташкент, 1971.
7. Акмалова М. Лексикографические труды в собрании института востоковедения АН УЗ // Адабий мерос, 3 (57), 1991.
8. Ҳусанов Н. Бир ноёб луғат ва унинг муаллифи // Фан ва турмуш, 1982.
9. Мадвалиев А. Ўзбек лексикографияси тарихидан// Ўзбек тили ва адабиёти, 2008.
10. Хасанов Б. Рукописные словари к произведениям Навои. Луғат-и атракийа. - Адабий мерос, 1 (55), 1991.
11. Шорахмедова Н. Словарь “Хамса ба халли луғат” // Адабий мерос, 2(44), 1988.
12. Вандриес Ж. Язык. – М., 1937.
13. Фозилов Э. ва бошқ. Алишер Навоий асарлари тилининг изоҳли луғати. – Т.,1983-1985.
14. Исҳоқхон Тўра Ибрат. Танланган асарлар. – Тошкент: Маънавият, 2005.
15. Раҳимов А. Жадидларнинг ўзбек тилшунослиги ривожидаги ўрни // Ўзбек тили ва адабиёти, 2013.
